ხვიჩა კვარაცხელია — ახალი თაობის გმირი
2023 წლის გაზაფხულზე ქართული ფეხბურთი ნამდვილ აღორძინებას განიცდიდა. „ნაპოლისა“ და საქართველოს ნაკრების ვინგერის — ხვიჩა კვარაცხელიას სახელი მთელ ევროპაში ისმოდა. ახალგაზრდა თბილისელმა თავისი გამორჩეული ტექნიკით, დინამიკური თამაშითა და უშიშარი შეტევებით სეზონის ერთ-ერთ ყველაზე ნათელ აღმოჩენად იქცა.
მან "ნაპოლი" 33 წლიანი პაუზის შემდეგ სერია A-ს გამარჯვებულად აქცია და კლუბს ჩემპიონთა ლიგის მეოთხედფინალში გასვლაში დაეხმარა. იტალიურმა მედიამ ხვიჩას მეტსახელად „კვარადონა“ შეარქვა, მარადონას საპატივცემულოდ. ის გახდა იმედის სიმბოლო საქართველოსთვის და ასეულობით ბავშვის შთაგონების წყარო.
ფეხბურთის პირველი ნაბიჯები საქართველოში
ფეხბურთი საქართველოში XX საუკუნის დასაწყისში გამოჩნდა, ბრიტანელი მეზღვაურებისა და ნავთობის ინდუსტრიის მუშაკების საშუალებით. ერთ-ერთი პირველი ოფიციალური მატჩი თბილისში 1906 წელს გაიმართა. საბჭოთა პერიოდში ფეხბურთმა სწრაფად მოიპოვა პოპულარობა და 1920–1930-იან წლებში ის უკვე ყველაზე პოპულარულ სპორტად იქცა.
ამ პერიოდში იქმნება ლეგენდარული კლუბი — „დინამო“ თბილისი, რომელიც საბჭოთა კავშირის საუკეთესო კლუბებს შორის მოიხსენიებოდა.
„დინამო“ თბილისი — ქართული ფეხბურთის სიმბოლო
საბჭოთა ეპოქაში „დინამო“ თბილისი იყო ერთ-ერთი ყველაზე ძლიერი და ტექნიკური გუნდი. მან ორჯერ მოიგო საბჭოთა კავშირის თასი (1976, 1979) და ერთხელ გახდა ჩემპიონი (1964).
კლუბის უმთავრესი გამარჯვება 1981 წელს მოვიდა, როცა გუნდმა დიუსელდორფში უეფას თასების მფლობელთა თასი მოიგო და გერმანული „კარლ ცაისი“ დაამარცხა ანგარიშით 2:1. იმ გუნდის ვარსკვლავები იყვნენ: ვლადიმერ გუცაევი, ალექსანდრე ჩივაძე, დავით ყიფიანი, რამაზ შენგელია და ვიტალი დარასელია.
საბჭოთა ეპოქის ვარსკვლავები
დავით ყიფიანი — ერთ-ერთი ყველაზე ტექნიკური მოთამაშე, რომელმაც თავისი თამაშით პლატინის შეადარეს. მისი პასები და მოედნის ხედვა გამორჩეული იყო.
რამაზ შენგელია — ფორვარდი, რომელიც საბჭოთა ჩემპიონატში გოლების გამორჩეული მაჩვენებლებით გამოირჩეოდა. თამაშობდა საბჭოთა კავშირის ნაკრებში.
ალექსანდრე ჩივაძე — თბილისის „დინამოსა“ და საბჭოთა ნაკრების კაპიტანი 1982 წლის მსოფლიო ჩემპიონატზე. მოგვიანებით ის ახალგაზრდულ ნაკრებს წვრთნიდა.
დამოუკიდებლობის პერიოდი: რთული 1990-იანი წლები
1991 წელს საბჭოთა კავშირის დაშლასთან ერთად საქართველომ დამოუკიდებლობა მოიპოვა, თუმცა ქვეყანაში ეკონომიკური კრიზისი და პოლიტიკური არასტაბილურობა ფეხბურთის განვითარებას ხელს უშლიდა. კლუბები ფინანსურად სუსტდებოდნენ, ინფრასტრუქტურა ინგრეოდა, და ტალანტები უცხოეთში გადადიოდნენ.
ამავე პერიოდში გამოჩნდნენ ახალი ლიდერები — მათ შორის ყველაზე გამორჩეული იყო კახა კალაძე, რომელმაც კარიერა თბილისის „დინამოში“ დაიწყო, კიევის „დინამოში“ წარმატებით ითამაშა და შემდეგ გადავიდა „მილანში“, სადაც ორჯერ გახდა იტალიის ჩემპიონი და ორჯერ მოიგო ჩემპიონთა ლიგა (2003, 2007). კალაძე მოგვიანებით საქართველოს ვიცე-პრემიერი და თბილისის მერი გახდა.
ასევე უნდა აღინიშნოს:
- გიორგი ქინცურაშვილი— ბელგიასა და გერმანიაში მოთამაშე;
- ლევან კობიაშვილი— გერმანულ კლუბ „შალკეში“ ერთ-ერთი ლიდერი;
- ალექსანდრე იაშვილი— ერთ-ერთი გამორჩეული თავდამსხმელი ეროვნული ნაკრების ისტორიაში.
თანამედროვე ნაკრები: ხვიჩას თაობა
დღეს საქართველოს ეროვნული ნაკრები ერთ-ერთ საუკეთესო პერიოდს განიცდის. ფრანგი მწვრთნელის ვილი სანიოლის ხელმძღვანელობით გუნდი დისციპლინირებულ და თანამედროვე სტილში თამაშობს.
გარდა ხვიჩა კვარაცხელიასი, აღსანიშნავია:
- გიორგი მამარდაშვილი— „ვალენსიას“ მეკარე, რომელიც ლა ლიგის ერთ-ერთი გამორჩეული ახალგაზრდა ტალანტია;
- გიორგი ციტაიშვილი— ტექნიკური ნახევარმცველი, რომელმაც სპორტული მოქალაქეობა შეიცვალა და ახლა საქართველოს ნაკრების ღირსებას იცავს;
- ოთარ კიტეიშვილი— ავსტრიული „შტურმის“ უნივერსალური ნახევარმცველი.
საქართველომ ისტორიაში პირველად მოიგო თავისი ჯგუფი უეფას ერთა ლიგაში (2022), რაც ევროპისთვის საგზურის მოპოვების შანსს ქმნის.
ეროვნული ლიგა — ეროვნული ლიგა
ეროვნული ჩემპიონატი საქართველოს ფეხბურთის საფუძველია. ბოლო წლებში დაინერგა მნიშვნელოვანი რეფორმები:
- გაუმჯობესდა სტადიონების ინფრასტრუქტურა;
- აქტიურად ფუნქციონირებს ბავშვთა და აკადემიური პროგრამები;
- გუნდები, როგორიცაა „დინამო“ თბილისი, „საბურთალო“, „ბათუმი“ და „ტორპედო“ ქუთაისი, რეგულარულად მონაწილეობენ უეფას საკლუბო ტურნირებში.
ახალგაზრდა მოთამაშეები, როგორებიც არიან გიორგი გაგუა და საბა კვიჭია, უკვე ევროპული კლუბების სკაუტების ყურადღების ქვეშ არიან.
ქალთა და ახალგაზრდული ფეხბურთი
საქართველოს ფეხბურთის ფედერაცია აქტიურად ავითარებს ქალთა და ახალგაზრდულ მიმართულებებს. იქმნება აკადემიები, მოზარდთა ნაკრებები რეგულარულად იღებენ მონაწილეობას საერთაშორისო ტურნირებში. ქვეყანაში იზრდება ინტერესი ქალთა ფეხბურთის მიმართ, რაც დადებითი ტენდენციის მანიშნებელია.
ფეხბურთის სოციალური როლი
ფეხბურთი საქართველოში ბევრად მეტია, ვიდრე უბრალოდ თამაში. ის ერთიანებს თაობებს, რეგიონებს და პოლიტიკურ შეხედულებებს. ეროვნული ნაკრების მატჩების დროს მთელი ქვეყანა ეკრანებთან იკრიბება, ქუჩები ცარიელდება, ხოლო თბილისი, ბათუმი და სხვა ქალაქები ერთ საერთო რიტმში ცოცხლობს.
ფეხბურთი იქცა ეროვნული იდენტობის ნაწილად და ქვეყნის პოზიტიური იმიჯის შემქმნელად.
დასკვნა: საქართველო — ფეხბურთის ქვეყანა?
ქართული ფეხბურთის ისტორია რთულია, მაგრამ შთამაგონებელი. „დინამოს“ ოქროს თაობიდან ხვიჩა კვარაცხელიამდე, ეს გზა სავსეა ტალანტით, თავგანწირვითა და მოლოდინებით.
დღეს საქართველო ჯერ კიდევ ვერ მივიდა მსოფლიო ფეხბურთის ელიტაში, მაგრამ პროგრესი თვალსაჩინოა. თუ შენარჩუნდება სტაბილური განვითარება, ინფრასტრუქტურა და ახალგაზრდებზე ორიენტირებული პოლიტიკა, უახლოეს მომავალში საქართველო შეძლებს მონაწილეობა მიიღოს ევროპის ან მსოფლიო ჩემპიონატზე.
ხვიჩა კვარაცხელია უკვე გახდა მაგალითი — და ბევრი ახალი ვარსკვლავიც მის კვალს გაჰყვება. ფეხბურთი საქართველოში მხოლოდ ახლა იწყებს ნამდვილ აყვავებას.